पाली साहित्यामधील वंस साहित्य

तिपिटक साहित्याची निर्मिती भारतात झालेली आहे, परंतु तिपिटक साहित्य लिपिबद्ध मात्र सिंहलमध्ये झालेले आहे. अनुपिटक साहित्याचा विकास भारत व प्रामुख्याने भारताच्या बाहेर बौद्ध राष्ट्रांमध्ये झालेला आढळुन येतो . अनुपिटक साहित्यामधील वंस साहित्यातील सर्वप्रथम ग्रंथ दीपवंस आहे. प्रस्तुत लेखात प्राचीन भारतीय Read More

दीपवंसामधील संघाचा इतिहास

एकविसाव्या शतकातील बौद्धधम्माचा आढावा घेतल्यास जगात ख्रिश्चन धर्मानंतर बौद्धधम्माचा द्वितीय क्रमांक लागतो. या संदर्भात काही मतभिन्नता देखील आढळुन येते. काहि सर्वेक्षण या मताचा पाठपुरवठा करतात की बौद्ध धम्म जगातील चवथ्या क्रमांकाचा धम्म आहे. विकिपिडीया या संके तस्थळाावर उपलब्ध माहिती नुसार- Read More

दीपवंसामधील राजांचा इतिहास

प्रस्तावना : बौद्धधम्माचा उगम भारतात झालेला आहे. भारतीय राजांनी बौद्धधम्माला राजाश्रय प्रदान केलेला होता. त्यामुळेच बौद्धधम्म भारत व भारताबाहेर देखील पसरला होता. भारतीय राजांनी बौद्धधम्माला दिलेले योगदान बौद्धधम्माच्या विकासासंदर्भात अत्यंत महत्वपूर्ण आहे. भारतीय राजांच्या सहकार्यानेच बौद्ध धम्माचा प्रवेश सिंहलद्वीपामध्ये झाला. Read More

प्रसिद्ध बौद्ध चिकित्सक जीवक

पालि साहित्य में जीवक का वर्णन : जीवक प्राचीन भारत के प्रसिद्ध बौद्ध चिकित्सक थे। जीवक का जीवन वर्णन विनयपिटक के चीवरक्खन्धक  में किया गया है । उनकी माता राजगृह की गणिका शालवती थी।   जन्म के उपरान्त उनकी माता ने Read More

दीपवंस ग्रंथ में वर्णित पालि साहित्य निर्मिति का इतिहास

प्रस्तावना पालि भाषा और साहित्य दोनों ही दृष्टि से अत्यंत महत्वपूर्ण हैं ।आधुनिक भाषाओं पर भी पालि का स्पष्ट प्रभाव है । विश्व के ब्रृहद साहित्य भंडार में पालि साहित्य का समावेश होता है । पालि साहित्य तिपिटक साहित्य, अट्ठकथा Read More

आचार्य नागार्जुन

प्रस्तावना : पालि साहित्य की भाँति बौद्ध संस्कृत साहित्य की भी समृद्धशाली साहित्य परंपरा रही है। अश्वघोष,  बुद्धपालित, भावविवेक, असंग, वसुबन्धु , दीङ्नाग, धर्मकीर्ति इन्होंने संस्कृत बौद्ध साहित्य में महत्वपूर्ण योगदान दिया हैं। उसीप्रकार आचार्य नागर्जुन ने भी  संस्कृत बौद्ध साहित्य Read More

बुद्ध के खास उपदेश

भगवान गौतम बुद्ध को समस्त विश्व जानता है। भगवान बुद्ध समझदारी से जीवन जीने,सेहत का ध्यान रखने की, क्रोध न करने और किसी भी तरह हिंसा न करने की तथा जीवन में त्याग को अपनाने की सिख देते है। इस Read More

सम्राट अशाेकाची सर्वसमावेशक शिक्षण व्यवस्था

भाैतिक आणि आध्यात्मिक जीवनाचे निर्माण आणि वैयक्तिक व सामाजिक जीवनातील विभिन्न जबाबदा-या यशस्वीरितीने पार पाडण्यासाठी शिक्षणाची नितांत आवश्यकता असते. मनुष्य जीवनात शिक्षणाला फार महत्त्व आहे. शिक्षणाशिवाय मनुष्यजीवन फारच संकुचित हाेते. ज्या व्यक्तिकडे ज्ञान किंवा शिक्षण नाही त्याचे जीवन अंधकारमय असते. Read More

पालि साहित्य का प्रारंभिक स्रोत और स्वरूप

पालि भाषा और साहित्य का महत्व : पालि भाषा का महत्व अनन्यसाधारण है, उसी प्रकार पालि साहित्य विश्व के विशाल साहित्य में सम्मिलित है। पालि साहित्य को तिपिटक साहित्य, अठकथा साहित्य, व्याकरण साहित्य, कोश साहित्य, टीका साहित्य, अनुटिका साहित्य आदि Read More

तिपिटक

बुद्धवाणी अर्थात बुद्धवचन को तिपिटक कहा गया है।पाली तिपिटक में भगवान बुद्ध के उपदेशों की भाषा को मागधी कहा गया है। मागधी का अर्थ : मागधी उस प्राकृत का नाम है जो प्राचीन काल में मगध प्रदेश में प्रचलित थी। Read More